Ngudhal ukara utawa ngracut ukara bisa diperang loro, yaiku manut jinise tembung lan manut ayahane (jejer, wasesa, lan lesan).
- Ngudhal Ukara Manut Jinising Tembung
1. Tembung Aran
Tembung
aran yaiku tembung-tembung kang nuduhake araning barang lan apa bae sing dipadhakake barang.
Tembung
aran kena dibedakake dadi loro yaiku:
a. Sing
kasad mripat (maujud)
Sing kalebu iki:
araning manungsa, kewan, tanem tuwuh, araning zat.
Tuladha: Cina, Jawa,
Kancil, Puspanyidra, Mas, lsp.
b. Sing
ora kasad mripat
Sing kalebu iki:
araning sesipatan, pegawean, cacah, araning lelembut lan sapiturute.
Tuladha: abange,
ngremite, kewajiban, lelembut, gendruwo, lsp.
2. Tembung Kriya
Tembung
kriya yaiku tembung-tembung kang mratelakake pegawean.
Tuladha: macul, ngladi, nyapu,
nulis, tuku, lsp.
3. Tembung Sesulih
Tembung
sesulih yaiku tembung minangka sesulihing barang utawa apa bae sing dianggep
barang. Tembung sesulihing wong (purusa) dibedakake dadi telu, yaiku:
a. Wong
kapisan (utama purusa = wong sing diajak guneman): aku, kula, dalem, enyong,
adalem, abdi dalem, lsp.
b. Wong
kapindho (madya purusa = wong sing diajak guneman): kowe, sampeyan,
panjenengan, ndika, keng sliro, lsp.
c. Wong
katelu (pratama purusa = wong sing digunem): dheweke, Sardi, pak guru, lsp.
4. Tembung Kaanan
Tembung kaanan
iku tembung-tembung kang nerangake kaananing samubarang utawa sing dianggep
barang: dhuwur, putih, mateng, enom, lsp.
5. Tembung Ancer-ancer
Tembung
ancer-ancer yaiku tembung-tembung kang nerangake dununging papan utawa
pangginan: iku, kae, ing, menyang, dhateng, lsp.
Tembung
wilangan yaiku tembung-tembung kang nerangake cacah (gunggunging) samubarang
utawa urut-urutane papaning barang: sepuluh, rolas, akeh, sajimpit, tanpa
wilangan, maewu-ewu, lsp.
Tembung
pangiket yaiku tembung-tembung kang dadi pangiket antarane ukara siji lan
sijine utawa tembung siji lan sijine: lan, sarta, saha, sebab, jalaran, saha,
dene, sondene, ana dene, lsp.
Tembung
katrangan yaiku sarupaning tembung-tembung kang nerangake saliyane tembung
aran.
Tuladha: - Siman mlaku banter, - Anggone nyara lirih banget, - Bijine apik temenan.
9. Tembung
Panyilah
Tembung
panyilah yaiku tembung-tembung kang mratelakake barang (lumrahe manungsa utawa
kang dipadhakake karo manungsa): si, sang, para (tumrap kumpulan/grombolan):
raden, lsp.
Tembung
panguwuh yaiku sarupaning tembung kang mratelakake: gumun, seneng, susah,
sambat: adhuh, wah, huh, Oo, toblas, lah, kan, tah, pun, lsp.
- Ngudhal Ukara Manut Ayahan (Jejer lan Wasesa)
Tuladha:
1. Wingi
ibu mundhut bahan ana ing toko.
Wingi :
katrangan waktu
Ibu : jejer
Mundhut : wasesa
Ana ing toko : katrangan panggonan
2. Platarane
Pak Giri jembar banget.
Platarane Pak Giri :
jejer
Jembar banget : wasesa
3. Ombake
segara kidul iku nggegirisi banget.
Ombake segara kidul iku : jejer
nggegirisi banget : wasesa
Tidak ada komentar:
Posting Komentar