Tembang
yaiku sawijining susastra kang macane kudu dilagukake miturut laras slendro lan
laras pelog. Dene tegese tembang iku yen basa kramane yaiku sekar kang padha
karo dasanamane kembang. Tembang iku wujude puisi kang kaiket guru gatra, guru wilangan, lan guru lagu.
Tegese yaiku:
- Guru gatra = yaiku araning cacahing gatra (larik) saben satembang, saka wiwitan tekan pungkasan.
- Guru wilangan = yaiku cacahing wanda (suku kata) saben sagatra.
- Guru lagu = yaiku tibaning swara ana ing pungkasaning gatra.
Macapat yaiku puisi sing kaiket sajak
lan ngandung nada sing mbentuk lagu. Tembang macapat iku disebut tembang cilik.
Ana pitung alasan kenapa tembang macapat iku diarani macapat, yaiku:
1) Maca papat-papat:
nembangkene kanthi pedhotan papat-papat sakwanda. Tuladha: ngelmu iku (4 wanda), kalakone (4 wanda), kanthi laku (4 wanda).
2) Maca-pat: isi teks tembang nyritakake kedadean
ing bumi lan patang arah angin (keblat
papat lima pancer).
3) Manca-pat saka
manca-arpat lima sandhangan utawa guru lagu, yaitu:
a (legena), i (wulu), u (suku), e (taling, dan o (taling tarung), e (pepet) digunakake ing pungkasaning
gatra.
4) Maca-cepet: maca
cepat ora kakeyan luk, wilet, sing
penting tembange krungu cetha.
5) Macakep (metatesis
dadi macapat) saka maca cakepan, yaitu maca syair tembang utawa
cakepan tembang.
6) Maca mat (maca kanthi dimatake: maca
kanthi ngati-ati lan dinikmati), utawa maca
maat (maca kanthi irama lan lagu).
7)
Maca-pat,
yaiku
maca (tembang) sing kepapat, yaitu: sepisan; maca-sa-lagu tembang gedhe
(kuwi, kakawin), kaping pindho; maca
ro lagu, kaping telu; maca tri-lagu-tembang
tengahan, kaping papat; maca-pat-lagu-tembang cilik (macapat).
Saka
tegese macapat iku mau tembang macapat
yaiku susastra kang diwaca (maca)
sing kepapat (kapat) kagolong tembang
cilik. Sadurunge tembang macapat yaiku maca sa-lagu, maca ro-lagu,
lan maca tri-lagu, sahengga sekar cilik iku kaceluk maca pat lagu sing disingkat dadi macapat.
Tembang
macapat iku cacahe ana 11 lan nduweni watak dhewe-dhewe, yaiku:
No.
|
Tembang Macapat
|
Watak
|
Guru
Gatra, Guru Lagu, dan Guru Wilangan
|
1.
|
Mijil
|
gagah,
perwira, bungah, semangat, ndidik.
|
10i, 6o,
10e, 10i, 6i, 6u.
|
2.
|
Sinom
|
Bungah,
semangat, santai, lincah, wibawa.
|
8a, 8i,
8a, 8i, 7i, 8u, 7a, 8i, 12a.
|
3.
|
Kinanthi
|
seneng,
ndidik, rukun.
|
8u, 8i,
8a, 8i, 8a, 8i.
|
4.
|
Asmarandana
|
sedih,
kangen, prihatin, kebak tresna.
|
8i, 8a, 8e
(8o), 8a, 7a, 8u, 8a.
|
5.
|
Gambuh
|
wajar,
cetha, tanpa rangu-rangu.
|
7u, 10u,
12i, 8u, 8o.
|
6.
|
Dhandanggula
|
manis,
luwes, kekancan, seneng.
|
10i, 10a,
8e, 7u, 9i, 7a, 6u, 8a, 12i, 7a.
|
7.
|
Durma
|
semangat,
kasar, galak.
|
12a, 7i,
6a, 7a, 8i, 5a, 7i.
|
8.
|
Pangkur
|
perwira,
semangat, gagah, nesu.
|
8a, 11i,
8u, 7a, 12u, 8a, 8i.
|
9.
|
Maskumambang
|
susah,
sedih, celaka, kuciwa, nerawang.
|
12i, 6a,
8i, 8a.
|
10.
|
Megatruh
|
prihatin.
|
12u, 8i,
8u, 8i, 8o.
|
11.
|
Pucung
|
sedih,
lelucon.
|
12u, 6a,
8i, 12a.
|
Tuladha:
Gambuh
Sekar
gambuh ping catur
Kang
cinatur polah kang kalantur
Tanpa
tutur katula-tula katali
Kadaluwarsa
katutuh
Kapatuh
pan dadi awon
#Wedhatama
Tidak ada komentar:
Posting Komentar