WAYANG

Wyang asale saka tembung Hyang / Yang kang oleh ater-ater kuna wa, kang mengku teges Roh. Banjur tuwuh pengeten: wayang yaiku roh kang tansah dipundhi-pundhi amarga bisa gawe beja cilakane manungsa. (Animisme lan Dinamisme) iku pengeten kang biyen, jalaran biyen, wayang iku piranti kanggo nganakake ritual agama. (Ing Jaman Kraton Hindu Budha)

Banjur ing jaman kabupaten anyar nganggep: wayang pinangka gegambarane watake manungsa. Utawa wayang iku pinang pangajawantahane kapribadene manungsa. Mula ana wayang kang raine abang: kang nggambarake watak brangasan, kesusu grusa-grusu, tanpa sabaran, kaya ta Dursasana, Prabu Bala Dewa lsp. Ana uga kang raine ireng, iku nggambarake watak kang luruh, ikhlas, sabar, kayata: Prabu Kresna, Prabu Puntadewa lsp.

Wayang ing jaman saiki wus owah, gunane mung kari ana loro: siji wayang punang tontonan, maksude, kanthi nonton wayang mau uwong bisa antuk panglipur kang bisa nyenengake ati. Loro, wayang pinangka tuntunan, maksude kanthi nonton wayang wong mau bisa oleh wewarah, sesurupan, ngelmu kang murakabi tumrape wong urip ana ngalam donya iki.

Yen diamatake tekan, ing pewayangan iku mung ana swara dhalang cacah 4. Siji, kang disebut Suluk: Klongkongan/tetembangan mirunggan adate nganggo swara “o” kanggo nggambarake kaanan sadurunge kocap. Loro Anta wecana, yaiku gunemane paraga siji karo sijine. Telu Janturan, yaiku nggambarake kaanan kanthi tetembungan kang wus rinacik mligi sadurunge jejer sepisanan.